Logopedyczne narzędzia diagnostyczne, z których korzystamy w Toto.

Logopeda, nie inaczej niż pozostali specjaliści zajmujący się szeroko rozumianą terapią (np. psycholog, terapeuta integracji sensorycznej, fizjoterapeuta), do prowadzenia skutecznych oddziaływań celowanych w problemy swoich pacjentów potrzebuje w pierwszej kolejności dobrej diagnozy. W zależności od wieku dziecka oraz problemu, z którym zgłaszają się rodzice jej proces będzie przebiegał różnorako, ale dzisiaj chciałabym Wam opisać z jakich narzędzi korzystamy kiedy chcemy zbadać zarówno szeroko rozumiany rozwój językowy dziecka jak i artykulację (wymowę) czy też funkcje słuchowe. 

Jakie są rodzaje narzędzi diagnostycznych?

W diagnozie logopedycznej wykorzystujemy różne narzędzia, zarówno te standaryzowane jak i nie. Używanie tych pierwszych ma ogromne znaczenie ponieważ mamy wtedy pewność, że dzięki ich standaryzacji (która oznacza ujednolicanie sposobu używania narzędzia, przeprowadzania badania oraz interpretacji wyników, tak aby można było uzyskać powtarzalne i porównywalne wyniki niezależnie od osoby przeprowadzającej badanie) uzyskane wyniki są wiarygodne i miarodajne. W przypadku tych drugich warto dookreślić, że ich używanie ma charakter porządkujący i wspomagający, a najważniejszym ogniwem w procesie ich stosowania jest terapeuta i jego wiedza oraz doświadczenie. 

Narzędzia standaryzowane

Wśród kilku narzędzi standaryzowanych jakie istnieją na rynku w Toto korzystamy głównie z dwóch i są to: Karty Oceny Logopedycznej Dziecka (KOLD) oraz Test Rozwoju Językowego (TRJ). Czym się charakteryzują? Czym się różnią? Już wyjaśniamy.

Niektóre z testów używanych przez logopedów w Centrum Terapii Dziecięcej Toto. Fot. Centrum Terapii Dziecięcej Toto

Karty Oceny Logopedycznej Dziecka (KOLD) to test służący do oceny najważniejszych obszarów mowy dziecka w wieku od 1 miesiąca do ukończenia 9 lat. Umożliwia on badanie dzieci w 12 grupach wiekowych w takich obszarach jak: rozumienie mowy, nadawanie mowy, reakcje słuchowe, narządy mowy, artykulacja, sprawność narządów artykulacyjnych (badana od ukończenia 2 lat) oraz umiejętności pragmatyczno-społeczne (badane od ukończenia 3 lat).

Zaletą tego narzędzia jest fakt, że przy jego pomocy można oceniać rozwój mowy i/lub komunikacji już od pierwszych chwil życia. Test ten pozwala również fragmentami zbadać także dziecko, które jeszcze nie mówi lub mówi niewiele, co jest istotne w przypadku najmłodszych, którzy trafiają do gabinetu logopedy.  

Drugie z narzędzi - Test Rozwoju Językowego (TRJ) - przeznaczone jest już dla starszych i mówiących dzieci w wieku 4-9 lat. Jest to standaryzowane narzędzie diagnostyczne pozwalające ocenić: rozumienie języka, budowanie wypowiedzi, zasób słownictwa, sprawność gramatyczną oraz narracyjną. Choć nie jest to narzędzie przeznaczone stricte do diagnozy afazji u dzieci, często bywa wykorzystywane w tym kontekście.

Trzecie z narzędzi - Logopedyczny Przesiew - Przesiewowy Test do oceny logopedycznej dziecka w wieku od 2 roku życia do końca 6 roku życia to test przesiewowy, który jest odpowiedzią na potrzeby logopedów zajmujących się wstępną oceną rozwoju mowy. Dzięki jego krótkiej i zwięzłej formie badający jest w stanie szybko ustalić, czy umiejętności komunikowania się dziecka są wystarczające i zgodne z normami czy też należy dziecko skierować na pogłębioną i szczegółową diagnozę logopedyczną. Test bada rozwój mowy w następujących obszarach: rozumienie mowy, nadawanie mowy, reakcje słuchowe, narządy mowy, artykulacja. Narzędzie to wykorzystujemy w trakcie konsultacji najmłodszych dzieci. 

Narzędzia niestandaryzowane

W tej grupie mamy nie tylko testy, ale także kwestionariusze zarówno do badania samego dziecka jak i kwestionariusze, które wypełniają rodzice.

KOJD-AFA (Karty Oceny Języka Dziecka AFA) to młodsza i udoskonalona wersja wcześniejszego narzędzia jakim była “AFA-Skala”. Została ona przystosowana do badania dzieci i młodzieży w dwóch różnych grupach wiekowych - dzieci przedszkolnych oraz dzieci w wieku szkolnym. Z założenia jest testem służącym do badania osób z nieprawidłowym rozwojem języka.

Test do badań przesiewowych mowy dla dzieci w wieku przedszkolnym autorstwa Iwony Michalak-Widery i Katarzyny Węsierskiej. To niewielki objętościowo test, którym można zbadać (jak sama nazwa wskazuje) dzieci w wieku 3-6 lat. Służy głównie do oceny artykulacji, ale zawiera również jedno krótkie zadanie sprawdzające orientacyjnie rozumienie oraz kilka prób pozwalających wstępnie określić poziom sprawności aparatu artykulacyjnego. Został on pomyślany i przygotowany w taki sposób, aby skorzystać z niego mogli nie tylko logopedzi, ale również pedagodzy czy pediatrzy. Ze względu na szybkość i łatwość jego użycia jest bardzo często wykorzystywany w badaniach przesiewowych w przedszkolach, a w Toto lubimy z niego korzystać na konsultacjach, aby wstępnie rozeznać się w rodzaju trudności artykulacyjnych z jakimi zgłaszają się do nas rodzice z dziećmi.

Logopedyczny test dla dzieci i młodzieży autorstwa Iwony Michalak -Widery to jedno z naszych ulubionych narzędzi w szybkiej diagnozie. Fot. Centrum Terapii Dziecięcej Toto

Logopedyczny test dla dzieci i młodzieży autorstwa Iwony Michalak -Widery to kolejny z typowych testów badających wymowę. Od innych tego typu narzędzi odróżnia go przede wszystkim szata graficzna, mniej infantylna, dostosowana do młodzieżowego czy nawet dorosłego odbiorcy. Mnogość zilustrowanych w nim przykładów pozwala na ocenę wszystkich fonemów występujących w języku polskim.  W Toto korzystamy z niego w trakcie diagnozy nastolatków.

Słuch fonemowy i fonetyczny autorstwa Bronisława Racławskiego oraz KOSF - Karty Oceny Słuchu Fonemowego to dwa różne narzędzia służące do badania tego samego obszaru - umiejętności słuchowych u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Oba te narzędzia sprawdzają się jako uzupełnienie diagnozy dyslalii wielorakiej (gdzie podłożem obserwowanych trudności mogą być właśnie wymienione powyżej zaburzenia słuchu fonemowego) oraz jako uzupełnienie diagnozy dysleksji czy też innych trudności w procesie nabywania umiejętności czytania i pisania.  

Zestaw kwestionariuszy do oceny rozwoju komunikacji i języka autorstwa Joanny Pałasz to narzędzie dające wsparcie w ocenie umiejętności komunikowania się dzieci w wieku od 6 do 36 msc. życia. Mogą być one użyte zarówno w formie kwestionariusza wywiadu wypełnianego przez rodzica jak i arkusza obserwacji uzupełnianego przez terapeutę podczas spotkania. Co jest ważne - ocenie nie podlega tutaj tylko i wyłącznie mowa werbalna, ale także wszystkie inne zachowania komunikacyjne takie jak m. in. kontakt wzrokowy, reakcja na polecenia czy uśmiech społeczny, dzięki czemu narzędzie to stanowi ważne wsparcie w różnicowaniu zwykłego opóźnionego rozwoju mowy z potencjalnymi całościowymi zaburzeniami rozwoju.

Czy to już wszystko?

Na rynku znajdziemy znacznie więcej kwestionariuszy czy też innych narzędzi diagnostycznych. My korzystamy z tych wyżej wymienionych ponieważ najlepiej wpasowują się w nasze potrzeby, a wszystkie nasze diagnozy (neuro)logopedyczne realizowane są w oparciu właśnie o nie.

Sabina Baranowska

neurologopeda