Poszukując w Internecie czy w literaturze definicji integracji sensorycznej, można natrafić na różne sposoby jej opisu. Najczęściej stosuje się język specjalistyczny, który dla laika może być nieco zawiły, a co za tym idzie - zamiast wyjaśnić niezrozumiałe kwestie, może wszystko zagmatwać.
Czym więc jest integracja sensoryczna? Jest skomplikowanym procesem, który zachodzi w naszym mózgu bez udziału naszej świadomości (podobnie jak oddychanie) [1]. Jest również pewną umiejętnością systemu nerwowego, którą każdy z nas nabywa przez całe życie, jednak to pierwsze 6/7 lat życia jest okresem najbardziej dynamicznego rozwoju tego mechanizmu [2]. Poniżej postaram się w przystępny, uproszczony sposób wyjaśnić mechanizm integracji sensorycznej.
Jak działają zmysły?
Aby proces integracji sensorycznej mógł zaistnieć, najpierw musimy wykryć (rejestracja) bodziec sensoryczny, czyli coś zobaczyć, usłyszeć lub poczuć. Gdy już nasz mózg zarejestruje ten bodziec, dokonuje swoistej selekcji - wzmacnia lub hamuje aktywności neuronalne tak, by utrzymać ją w harmonii z pozostałymi funkcjami układu nerwowego (modulacja) [3]. Innymi słowy: zauważa istotne bodźce, oddziela, odfiltrowuje informacje nieważne, potrzebne od niepotrzebnych, znaczące od nieznaczących. To jednak jeszcze nie koniec. Po wstępnej selekcji następuje kolejna, która polega na rozróżnianiu wrażeń sensorycznych pod względem jakościowym (różnicowanie/dyskryminacja), czyli np. gdzie znajduje się bodziec, jaki jest to bodziec, czym się różni od innych bodźców rejestrowanych przez ten sam zmysł itp. Następnie dokonuje się integracja otrzymanych informacji sensorycznych z naszymi wcześniejszymi doświadczeniami. W efekcie tego jesteśmy w stanie celowo działać i w właściwy sposób reagować na doświadczane sytuacje. Takie celowe reakcje nazywane są odpowiedzią lub reakcją adaptacyjną [1]. Inaczej mówiąc, nasze zmysły są swego rodzaju nośnikami przepływu informacji, które stale ze sobą współpracują, a dzięki którym mamy obraz świata i naszego położenia w nim. Ta integracja zmysłów pozwala nam zrozumieć, kim jesteśmy i co się dzieje wokół nas.
Ile mamy zmysłów?
Wspomniałam wyżej, że nasze zmysły są nośnikami informacji. Zapewne każdy z nas potrafi wymienić pięć podstawowych zmysłów, które zna, mianowicie: wzrok, słuch, smak, węch, dotyk. Są to zmysły, które przekazują nam informacje docierające do naszego ciała z zewnątrz. Jednak czy na pewno to wszystkie nasze zmysły? Otóż nie. Posiadamy jeszcze dwa zmysły, których możemy nie znać, a które są – obok zmysłu dotyku – bazowymi zmysłami w integracji sensorycznej.
Pierwszy z nich, to zmysł przedsionkowy, inaczej zwany zmysłem równowagi. Dostarcza nam informacji związanych z grawitacją, ruchami głowy i równowagą, które pochodzą z ucha środkowego. Drugi z kolei to zmysł proprioceptywny, który informuje nas o pozycji i ruchu naszego ciała. O tym, jak jest ułożona nasza ręka, gdy zamkniemy oczy wiemy z informacji, które pochodzą z naszych kończyn, mięśni i stawów. Oba te zmysły dostarczają nam więc informacji o tym, gdzie znajduje się nasze ciało oraz jak się porusza. Mamy jeszcze jeden, ósmy zmysł, który przekazuje nam dane o tym, co się dzieje wewnątrz naszego ciała, jest to czucie trzewne. To właśnie dzięki bodźcom trzewnym nasz mózg otrzymuje informację, ile pożywienia czy wody potrzebuje nasze ciało [1].
Wymienione zmysły nieustannie ze sobą współpracują, a tym samym pomagają nam poruszać się w świecie. Jeśli nasz mózg otrzymuje niepełne lub nieprawidłowe informacje sensoryczne, wtedy rolą terapeuty SI jest pomóc się dziecku w nim odnaleźć.
Malwina Kocoń
terapeutka SI
Bibliografia:
Ayres A. J. (2015), Dziecko a integracja sensoryczna, Grupa Wydawnicza Harmonia, Gdańsk, s. 21-55.
Przyrowski Z. (2016), Integracja sensoryczna [w:] Z. Przyrowski (red.), Trenuj mózg poprzez ruch. 236 ćwiczeń procesów sensorycznych, Wydawnictwo Empis, Warszawa, s. 5.
Miller L., Hanft B. E., Lane S. J. (2000). Toward a Concensus in Terminology in Sensory Integration Theory and Practice: Part 1: Taxonomy of Neurophysiological Processes. American Occupational Therapy Association, Vol. 23, No 1.
Więcej na temat pracy naszych terapeutów zajmujących się Integracją Sensoryczną.