Sabina BaranowskaCo potrafi dwulatek?
Jesteście ciekawi jak rozwija się dziecko w wieku dwóch lat? Chcecie się dowiedzieć co jest normą, a co powinno zwrócić Waszą uwagę? Co tak naprawdę powinien umieć dwulatek?
Drugi rok życia przypada na okres pomiędzy 13 a 24 miesiącem życia i nazywany jest także okresem poniemowlęcym. To czas dalszego intensywnego rozwoju psychoruchowego. To także moment, w którym pojawia się mowa. Typowo rozwijający się 2-latek jest dzieckiem żywym, ciekawym świata, z chęcią eksplorującym otoczenie. Wciąż jest bardzo przywiązany do opiekunów i od nich zależny, ale wrodzona dziecięca ciekawość popycha go do odkrywania świata. Rozwijająca się u niego mowa pozwala mu zacząć werbalnie wyrażać swoje potrzeby i daje moc wpływania na otoczenie. To uśmiechnięty wszędobylski maluch, który czasem potrafi wystawić cierpliwość rodziców na ciężką próbę manifestując paletę wszystkich przeżywanych przez siebie emocji.
Rozwój ruchowy, społeczny i emocjonalny dwulatka
Postawienie pierwszych kroków pozwala dziecku względnie samodzielnie eksplorować przestrzeń wokół siebie, a poprawa równowagi pozytywnie wpływa na doskonalenie dopiero co nabytej umiejętności chodzenia. Choć maluch potrzebuje jeszcze pomocy dorosłego, czuje się coraz pewniej, a ciekawość, wpisana w naturę dziecka, popycha go do odkrywania otaczającego go świata. Nowo nabyte umiejętności w zakresie motoryki dużej pozwalają mu podejmować próby wchodzenia po schodach, wspinania się na meble, czy też pokonywania prostego toru przeszkód zorganizowanego przez dorosłego. Pod koniec 2 roku życia nasz maluch potrafi już biegać, turlać i kopać piłkę, podejmuje także pierwsze próby jazdy na rowerku.
Drugi rok życia to także czas, w którym rozwija się i doskonali motoryka mała wraz z coraz lepszą koordynacją ręki i oka. Ruchy dziecka są coraz bardziej precyzyjne, maluch uczy się je dostosowywać do kształtu przedmiotu, jego ciężkości czy odległości, w której się od niego znajduje. To z kolei wpływa na zwiększenie się różnorodności zabaw. Aktywności, które dominują w tym wieku to zabawy manipulacyjne takie jak:
przekładanie,
przelewanie,
otwieranie i zamykanie,
wkładanie i wyjmowanie.
Dwulatki są już w stanie włożyć klocek w otwór, zbudować i zburzyć wieżę, ułożyć z klocków pociąg, bazgrać kredkami lub połączyć ze sobą dwa klocki. Pojawiają się pierwsze zabawy symboliczne – maluch „pije” z pustej filiżanki, „nalewa” z zakręconej butelki.
W rozwoju społecznym również wiele się dzieje. Pojawia się naśladowanie czynności wykonywanych przez najbliższych, dlatego nie zdziwcie się jeśli wasz brzdąc będzie chciał wieszać z wami pranie czy odkurzać. Dzieci w tym wieku zaczynają także wykazywać zainteresowanie rówieśnikami, a widać to w szczególności na placach zabaw. Dwulatki przyglądają się rówieśnikom i starszym dzieciom, widać, że są nimi zafascynowane. Na próżno jednak oczekiwać na tym etapie wspólnej zabawy. Maluch w tym wieku jeszcze nie potrafi bawić się wspólnie z innym dzieckiem. Dominuje u niego zabawa równoległa i samodzielna, nawet jeśli odzwierciedla zabawę rówieśnika.
Drugi rok życia to także doświadczanie i wyrażanie gwałtownych emocji. Dziecko zaczyna postrzegać siebie jako odrębną istotę, dąży do samodzielności za wszelką cenę, nawet jeśli nie jest jeszcze w stanie sobie samo poradzić. Przywiązuje się mocno do swoich ulubionych rzeczy, gwałtownie i stanowczo wyraża sprzeciw. W drugiej połowie 2 roku życia podejmowane są także zazwyczaj pierwsze próby odpieluchowania dziecka.
Rozwój mowy u dwulatka
To co mnie, jako logopedę, najbardziej interesuje, to rozwój mowy. A tutaj mamy bardzo wiele do zaobserwowania. Ukończywszy 1 rok życia dziecko jest gotowe na naukę i wypowiedzenie swoich pierwszych słów. Z reguły pierwszym słowem jest „mama”, co wydaje się być naturalne zważywszy na fakt, że to z mamą spędziło dotychczas i wciąż spędza najwięcej czasu. Bez względu na to, czy pierwszym słowem jest „mama” czy „tata” czy „baba” będzie ono ściśle związane z najbliższym otoczeniem malucha.
Między 13 a 18 miesiącem życia
W okresie od 13 miesiąca do ok. 18 miesiąca życia dziecko uczy się i wypowiada pojedyncze słowa i są to głównie rzeczowniki w formie słów lub wyrażeń dźwiękonaśladowczych. Co ważne, powinny być one wypowiadane w dobrym kontekście i mieć stałe znaczenie. Słownik dziecka w tym wieku będzie mocno osadzony w otaczającym go świecie, a w jego skład będą wchodzić określenia ściśle związane z jego dotychczasowymi doświadczeniami czyli nazwy najbliższych członków rodziny (mama, tata, baba, ciocia), najczęściej powtarzanych czynności (am-jeść, pi-pić, brum-jechać, łi łi-huśtać) czy interesujących go rzeczy/obiektów (ko ko-kura, pu-balon). Wypowiadane słowa mają prostą budowę, najczęściej jednosylabową, bądź też dziecko operuje pierwszą sylabą danego słowa. Słowa dwusylabowe tworzone są z powtarzanych sylab. Pierwsze słowa wypowiadane przez dzieci są nieodmienne, jednakże już w tym wieku pojawiają się zręby gramatyki. Gdy dziecko używa pojedynczego wyrazu w funkcji zdania możemy wtedy mówić o rozwoju składni (np. wypowiadane przez malucha słowo “mama” może oznaczać osobę, a może być także substytutem zdania przywołującego mamę “mamo, chodź tu”). Istotną rolę w komunikacji w tym okresie przyjmuje prozodia – akcent, intonacja, melodia, a także rytm wypowiedzi, których modyfikacje mogą zmieniać sens wypowiedzi lub nadawać im nowe znaczenia (np. wspomniane powyżej słowo mama w zależności od tonu głosu może wyrażać strach (dziecko podbiega do mamy bo czegoś się przestraszyło), radość z zakończenia rozłąki (dziecko cieszy się na widok mamy, która wróciła do domu), zaproszenie do zabawy (dziecko wskazuje na osobę, która ma się z nim bawić)). Przyjmuje się, że słownik dziecka do 18 msc. ż. opiewa na ok. 50 słów, które wypowiada oraz ok. 100 słów, które rozumie.
Po 18 miesiącu życia
W drugiej połowie 2 roku życia powinny pojawić się pierwsze próby łączenia dwóch
elementów w wypowiedzi, co staje się podstawą do rozwoju gramatyki. Mogą one mieć charakter mieszany np. słowo+słowo, słowo+gest. Szyk zdania jest jeszcze nieuporządkowany, a zdanie zaczyna się zawsze od najważniejszego emocjonalnie dla dziecka słowa (“Mama daj”, “Osia ce”). W repertuarze słów do rzeczowników i czasowników dołączają przymiotniki. Po 18 miesiącu życia kończy się etap niejęzykowy – dziecko przekazuje coraz więcej komunikatów drogą werbalną. Wraz ze wzrostem zasobności słownika u dziecka doskonalą się umiejętności artykulacyjne. W wypowiadanych słowach wciąż można zauważyć uproszczenia, opuszczanie sylab, liczne elizje (opuszczenia głosek), upodobnienia głosek, substytucje (zamiany głosek) czy bezdźwięczność (głoski dźwięczne zastępowane są ich bezdźwięcznymi odpowiednikami). W drugim półroczu 2 roku życia pojawiają się również początki fleksji, czyli odmiany wyrazów. Pod koniec tego okresu dziecko może już potrafić, na podstawie jednego wyrazu, stworzyć inny. Pojawiają się także neologizmy słowotwórcze. O ile pierwsze półrocze 2 roku życia to nauka ok. 50 pierwszych słów, o tyle w drugim półroczu obserwuje się eksplozję słownictwa. Dzieci w tym okresie w bardzo szybkim tempie nabywają nowe słowa, średnio 9 słów dziennie. Zbliżając się do 3 roku życia maluch posługuje się już zdaniami (prostymi i rozwiniętymi) i ma w swoim słowniku czynnym ok. 350 wypowiadanych słów.
Co jeszcze powinien umieć dwulatek?
Pisząc o umiejętnościach dziecka dwuletniego z perspektywy neurologopedy, nie sposób nie uwzględnić jeszcze takich umiejętności rozwojowych jak oddychanie, jedzenie (w tym gryzienie, żucie, odgryzanie, połykanie) i picie. Czynności te, powtarzane codziennie po kilkanaście, kilkadziesiąt i kilkaset razy, mają ogromny wpływ na kształtującą się u dziecka budowę aparatu artykulacyjnego oraz przyszłą wymowę. Wraz ze wzrostem samodzielności maluch sygnalizuje gotowość i chęć do samodzielnego pobierania pokarmów i płynów. Dwulatek coraz celniej umie trafić łyżką czy widelcem do buzi i pić z trzymanego przez siebie otwartego kubeczka. Sprawnie odgryza mniejsze kawałki z całości, bez problemu żuje i gryzie każdy rodzaj pokarmu. W tym wieku może się u niego ujawnić rozwojowa neofobia żywieniowa manifestująca się odmową jedzenia lubianych wcześniej pokarmów oraz niechęcią czy sprzeciwem wobec próbowania nowych. Zdrowy i prawidłowo rozwijający się dwulatek śpi z zamkniętą buzią i oddycha nosem zarówno w trakcie snu jak i w sytuacjach, w których nie mówi.