Wydawać by się mogło, że mówienie to nic trudnego, nawet dla dzieci. Że ta czynność, tak prosta, przychodzi naturalnie, że nie potrzebujemy włożyć żadnego wysiłku w jej opanowanie. I (na szczęście!) tak zazwyczaj jest. Co jednak, jeśli mowa dziecka znacznie różni się od mowy jego rówieśników (dziecko mówi mało lub mowa jest niezrozumiała)? Co zrobić jeśli widzimy, że maluch ma trudności z uczeniem się języka, że przychodzi mu to z trudem? Co jeśli to opóźniony rozwój mowy?
Najprostszą odpowiedzią będzie - udać się do logopedy dziecięcego! Jest jednak kilka rzeczy, na które można zwrócić uwagę na co dzień i zmodyfikować, a które mogą pomóc dziecku w uczeniu się mówienia.
Jak stymulować mowę dziecka w domu ?
Dziecko uczy się poprzez naśladownictwo, poprzez kontakt z rodzicem lub opiekunem i w ten sposób rozwija swoje umiejętności komunikacyjne. Maluchy do 3 r.ż. uczą się emocjonalnie, a więc więź i emocje wpływają na ich dalszy rozwój. Pamięć emocjonalna u dzieci rozwija się od urodzenia– „mózg pamięta wcześniej emocje niż fakty” (Szamburski K.), dlatego tak ważna od pierwszych chwil życia jest bliskość, kontakt wzrokowy, dotyk, czułość. Bazując na emocjach i bliskości stwarzaj przyjazną atmosferę, która sprzyja okazjom do komunikowania się:
Zwracaj się do dziecka twarzą w twarz, utrzymuj kontakt wzrokowy – dziecko dzięki temu widzi Cię, ma okazję również obserwować ruchy i układ warg, a to świetna okazja do naśladowania. Twarz jest niezwykle ważna w relacji, zdradza więcej niż nam się wydaje. Przykuj jego uwagę, pobaw się w robienie i naśladowanie min.
Ośrodki zlokalizowane w mózgu odpowiedzialne za mowę i ruch są blisko siebie, a stymulowanie jedno obszaru wpływa na sąsiedni, dlatego ćwiczenia motoryki małej (ćwiczenia dłoni i palców) wspomagają rozwój mowy. Trenując rękę „trenujemy mowę” np. poprzez lepienie, klejenie, nawlekanie drobnych elementów (np. koralików), zapianie guzików, malowanie palcami, wykrawanie ciastek, itd.
Ćwiczenia narządów artykulacyjnych – mają na celu usprawnienie języka, warg, policzków. Spróbujcie pobawić się w dmuchanie piórek, puszczanie baniek, naśladowanie konika (kląskanie), naśladowanie wozu strażackiego (e-o, e-o, e-o), cmokanie, przesyłanie całusków.
Mów do dziecka od pierwszych chwil życia – opisuj dziecku co się dzieje wokół niego, mów co przy nim robisz, wskazując palcem pokazuj dziecku otaczającą go rzeczywistość. W ten sposób wzmacniasz więź między Tobą a dzieckiem, motywujesz je do komunikacji. Reaguj na jego potrzeby i nawiązuj z nim kontakt.
Dostarczaj prawidłowy wzorzec wymowy. Używaj prostych słów i krótkich zdań. Do słów i zdań dodaj gestykulację, żywą mimikę. Pozostawiaj przestrzeń na odpowiedź. Mów do dziecka wyraźnie. Zadając pytania nie oczekuj od razu odpowiedzi, nie twórz napięcia i nie wywieraj presji.
Śpiewanie i piosenki z ruchem/gestem – prawidłowy słuch jest warunkiem prawidłowego rozwoju mowy – rozwijaj go poprzez śpiewanie, tańczenie do piosenek z różnymi gestami. Pobaw się ze swoim dzieckiem – modeluj głosem, naśladuj zwierzątka, niech dziecko nie czuje presji, a tylko dobrą zabawę.
Pokazuj dziecku świat – opowiadaj kto znajduje się na obrazkach, co się na nich dzieje. Czytaj książki, wierszyki – dzięki temu rozbudzasz w dziecku ciekawość świata, rozwijasz kreatywność, pobudzasz myślenie, wyobraźnię, a także uczysz koncentracji uwagi oraz ćwiczysz pamięć. Pytając o to co się działo w książeczce wzbogacasz słownictwo i uczysz dialogu.
Bądź dla dziecka dobrym słuchaczem – nie przerywaj mu, nie kończ zdań za niego, daj mu czas i przestrzeń na przyswojenie nowych słów.
Ważne:
Stwórz atmosferę bezpieczeństwa i swobody;
Opowiadaj - nie koniecznie czytaj tylko bajki;
Daj przestrzeń i czas na odpowiedź;
Używaj prostych słów;
Nie zalewaj dziecka pytaniami/mową;
Dostosuj swoje wymagania do możliwości i wieku dziecka.
Czego unikać?
Skreśl ze swojego słownika słowa: „powiedz”, „powtórz” – spróbuj zaaranżować sytuację tak, aby dziecko chciało powtórzyć dane sylaby lub słowa, by działo się to w naturalnych warunkach np. poprzez wskazanie palcem i pytanie „oo, a kto to?”, schowanie przedmiotu z pytaniem – “oo jest, a co/gdzie to?”;
Do 2. roku życia dziecko nie powinno korzystać z telefonu, tabletu, spędzać czasu przed telewizorem – spróbuj to całkowicie wykluczyć lub ograniczyć do minimum;
Unikaj wytwarzania poczucia presji;
Nie odpowiadaj za dziecko – poczekaj na jego odpowiedź;
Nie wyręczaj dziecka – w mowie i czynnościach dnia codziennego.
Drogi Rodzicu! Mam nadzieję, że te wskazówki pomogą Ci wesprzeć swoje niemówiące lub mało mówiące dziecko w domu. Ćwiczenia mogą być także doskonałą zabawą. Jeśli jednak coś w rozwoju mowy dziecka Cię martwi, nie zwlekaj z konsultacją u logopedy dziecięcego!
Klaudia Pająk
logopeda
Przeczytaj na czym polega praca logopedy i neurologopedy w naszym Centrum. Sprawdź dojazd z Krakowa.